Własna działalność gospodarcza, a medycyna pracy

Medycyna pracy to obszar funkcjonowania służby zdrowia, który skupia się przede wszystkim na ochronie zdrowia pracowników przed działaniem szkodliwych czynników w miejscu pracy. W zakres medycyny pracy wchodzi zarówno diagnostyka, orzecznictwo czy leczenie chorób zawodowych, jak i profilaktyka wraz z podejmowaniem różnego rodzaju działań prewencyjnych. Zakłady opieki zdrowotnej działające w ramach medycyny pracy najczęściej oferują swoje usługi przedsiębiorstwom zatrudniającym pracowników. Co jednak z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą na własny rachunek? Czy obowiązujące przepisy prawa uwzględniają objęcie świadczeniami medycyny pracy również samozatrudnionych?

Profilaktyczna opieka zdrowotna – kto pod nią podlega?

Kodeks pracy bardzo jasno określa zasady postępowania w kontekście korzystania z zakresu działalności medycyny pracy przez osoby samozatrudnione. Przedsiębiorca, który prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą – a zatem nie zatrudnia żadnych innych pracowników poza samym sobą – nie jest zobowiązany do odbywania wstępnych, okresowych ani kontrolnych badań lekarskich. Ta sama zasada dotyczy także osób, które pomagają przy prowadzeniu firmy (lecz nie są faktycznymi pracownikami) bądź należą do pierwszej grupy pokrewieństwa z przedsiębiorcą (m.in. mąż lub żona, dzieci, rodzeństwo, rodzice). Oczywiście sytuacja ta zmienia się w sytuacji, gdy przedsiębiorca zdecyduje się zatrudnić na podstawie stosunku pracy innego pracownika.

Należy jednocześnie pamiętać, że Ustawa o służbie medycyny pracy (Dz. U. 1997 Nr 96 poz. 593, z późn. zm.) wskazuje podmioty, które mogą zgłosić się na swój wniosek, aby zostać objęte opieką w ramach służby medycyny pracy. Zalicza się do nich:

• osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek i osoby z nimi współpracujące;
• osoby wykonujące pracę na podstawie innej niż stosunek pracy;
• rolników indywidualnych i pracujących z nimi domowników oraz członków spółdzielni produkcji rolnej.

Warto też zaznaczyć, że badanie lekarskie mające na celu wydanie orzeczenia o możliwości wykonywania określonej pracy wykonuje się na bazie oceny narażeń zawodowych. Kryteria oceny narażeń zawodowych, które wykorzystuje się w przypadku osób prowadzących własną działalność gospodarczą, są takie same jak te, które określają przepisy odnoszące się do zatrudnionych pracowników.

Jak ubiegać się o objęcie profilaktyczną opieką zdrowotną?

Osoby, które utrzymują się z prowadzenia własnej działalności gospodarczej i jednocześnie wykazują chęć objęcia ich profilaktyczną opieką zdrowotną przez służbę medycyny pracy, mogą złożyć w tym celu odpowiedni wniosek. Pismo powinno trafić do wybranej przez przedsiębiorcę podstawowej jednostki służby medycyny – wykaz jednostek działających na obszarze danego województwa można znaleźć m.in. za sprawą Wojewódzkich Ośrodków Medycyny Pracy. Wygląd składanego wniosku oraz szczegółowe zasady korzystania z profilaktycznej opieki medycznej definiuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 czerwca 2010 r. w sprawie sprawowania przez służbę medycyny pracy profilaktycznej opieki zdrowotnej nad osobami objętymi opieką na ich wniosek (Dz. U. Nr 113, poz. 758). Gotowy wniosek z pewnością powinien jednak zawierać:

• imię, nazwisko i numer PESEL (w przypadku osoby nieposiadającej numeru PESEL – nazwę i numer innego dokumentu poświadczającego tożsamość);
• adres miejsca wykonywania działalności gospodarczej i numer REGON, NIP;
• określenie rodzaju wykonywanej działalności gospodarczej;
• informacje o czynnikach szkodliwych występujących w miejscu wykonywania działalności gospodarczej.

Warto również pamiętać, że wedle obowiązujących przepisów konieczność zadeklarowania znanych zagrożeń zawodowych, które występowały lub wciąż występują w miejscu pracy wnioskodawcy, spoczywa na osobie, która prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek.